Әлемде жеңіл көліктердің тапшылығы жағдайында республика аумағына оларды әкелу ерекше өзекті болып отыр.
Мәселен, 2022 жылы Қазақстан Республикасына 55 251 жеңіл автокөлік әкелініп (31 895 тауарларға арналған декларация), оларға 216 млрд.теңге сомасында кедендік төлемдер мен салықтар (КТмС) төленген. Бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 3,5 есеге көп (18 115 автокөлік (8 858 ТД), КТмС 61,5 млрд. теңге).
2023 жылдың 1 тоқсанында Қазақстан Республикасына 83 млрд.теңге сомасына КТмС төлей отырып, 25 277 жеңіл автокөлік (14 409 ТД) әкелінді, бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 3,2 есеге көп (8 124 көлік (8 124 көлік) 4 848 ТД), КТмС 24,7 млрд. теңге).
Бірақ тәжірибе көрсеткендей, көбінесе сыртқы экономикалық қызметке қатысушылар ақшасын үнемдеу үшін, тауарлардың кедендік құнын төмендетеді, яғни жалған мәліметтер негізінде кедендік құнды декларациялайды.
Жалпы, Қазақстан Республикасының кеден заңнамасына сәйкес әкелінетін тауарлардың (көлік құралдарының) кедендік құны олармен жасалған мәміленің құнын, яғни осы тауарлар үшін іс жүзінде төленген немесе төленуге жататын бағасын және Қазақстанға жеткізумен байланысты шығындарды (тасымалдау, сақтандыру) қамтиды.
Үшінші елдерден көлік құралын тазарту кезінде тауарлар мен ақпараттың құнын қабылдау сенімді, сандық және құжаттармен расталған ақпаратқа негізделуі керек.
Кедендік құн туралы сенімді және құжаттармен расталған мәліметтерді ұсынған жағдайда декларанттың кедендік құны қабылданады.
Мысалы: жөнелтуші елдің экспорттық декларациясы, шот-фактура, тауарды жеткізуге арналған көлік шығындары, сатып алушы мен сатушы арасындағы сатып алу-сату шарты, аукционнан тауар сатып алынған жағдайда банктік аударым немесе аукциондық тізім.
Тауарлардың кедендік құнын бақылау мақсатында Мемлекеттік кірістер органдары Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының «Еуразиялық экономикалық одақтың кедендік аумағына әкелінетін тауарлардың кедендік құнына кедендік бақылауды жүргізу ерекшеліктері туралы» 2018 жылғы 27 наурыздағы № 42шешімін қолданады.
